客語漢字◎馮喜秀╱客語白話字◎邱淑華
1780年有一日臨暗頭，英國哥羅斯報社有名个主筆──羅拔．力奇先生，行過一條安多雪地街个小巷仔。Kì 个用人 khoan-等燈仔行頭前。一群衫褲邋-ka̍p个窮苦細人仔，在像月鴿籠仔恁窄个屋頭前搞-liau。看到著又新又靚个衫褲个紳士行過來，有个細人仔同 kì 討錢，有个大聲喊了肖个話，甚至還有拿泥沙擲 kì-个褲，其他个細人仔卻大聲笑起來。
1780-ngiaǹ yû-yit-ngit lìm-am-theù, Yîn-koet Kô-lò-sṳ̂ po-sa yû-miàng ke chú-pi̍t－Lò-pak Li̍t-khì sîn-sâng, hàng-ko yit-thiàu ôn-tô Siet-thi-kiâi ke se-hong-é. Kì-ke yung-ngìn khoan-tén tên-é hàng-theù-chhièn. Yit-chhiin sâm-fu la̍p-ka̍p ke khiùng-khú se-ngìn-é, thê chhiong ngia̍t-kap-lûng-é án-ha̍p ke vuk-theù-chhièn káu-liau. Khon-tó chok yu-sîn-yu-chiâng ke sâm-fu ke sṳ̂n-sṳ hàng-ko-lòi, yû-e se-ngìn-é thùng-kì thó-chhièn, yû-e thai-sâng hêm liáu-seu ke fa, sṳn-chṳ vàn-yû nâ nài-sâ e̍t kì-e fu, khì-thâ-e se-ngìn-é sa thai-sâng nak-hí-lòi.
力奇先生閃在靠門个所在避起來，這時節，有一个瘦弱个婦人家聽到吵鬧聲，出來看發生麼介事。力奇先生就講：「這兜了肖个家長，係毋係會因為有恁呢不受教个細人仔來感覺見笑？」
Li̍t-khì sîn-sâng sám-thê pen-mún e só-chhai piang-hí-lòi, yá-sṳ̀-chiet, yû-yit-ke chheu-ngio̍k ke fu-ngìn-kâ thâng-tó chhàu-nau-sâng, chhut-lòi-khon fat-sên mak-ke-sṳ. Li̍t-khì sîn-sâng lu kóng:「Yá-teû liáu-seu ke kâ-chóng, he-m̀-he voi yîn-vi yû án-nê put-su-kau ke se-ngìn-é lòi kám-kok kian-seu?」
婦人家講：「係，先生，汝講个無毋著。但係汝毋知這兜細人仔，日時頭愛做規日仔事，暗晡頭又無麼个好搞，尤其禮拜日更至『無聊』。」
Fu-ngìn-kâ kóng:「He, sîn-sâng, ǹg kóng e mò-m̀-chho̍k. Than-he ǹg m̀-tî yá-teû se-ngìn-é, ngit-sṳ̀-theù oi cho kûi-ngit e sṳ, am-pû-theù yu mò mak-ke hó káu, yù-khì lî-pai-ngit ken-chṳ『vù-liàu』」.
這位報社主筆歸到屋家，頭腦裡肚還在愐該兜細人仔个面相。Kì 對心肚同情，想愛同細人仔 then-手。禮拜日下晝，力奇先生又去雪地街，kì 看到又過得人驚个事，大个細賴仔在相罵相打，又教過細个相對敵。細妹仔橫過直過眠在地泥上看鬧熱，一那位都是罪惡齷齪。
Yá-vi po-sa chú-pit kûi-to vuk-khâ, theù-nó lî-tú vân-chhai mién ke-teû se-ngìn-é ke mien-siong. Kì tui sîm-tú thùng-chhìn, sióng-oi thùng se-ngìn-é then-sú. Lî-pai-ngit hâ-chu, Li̍t-khì sîn-sâng yu hi siet-thi-kiâi, kì khon-tó yu ko tet-ngìn-kiâng e sṳ, thai e se-lai-é chhai siông-ma siông-tá, yu kâu ko-se-e siông-tui-thi̍t. Se-moi-é vàng-ko-chhṳ̍t-ko, mìn-chhai thi-nài-hong khon-nau-ngia̍t, yit-nai-vi tû-he chhui-ok-ô-chô.
力奇先生知得這兜細人仔一生註定食苦个，6歲就做學徒或者去工廠做工，一日做12小時。細賴仔好多事相打，有十之八九還毋前20歲就關入牢房 è，甚至有四分之一个人會畀判絞刑。Kì-等一生像在肚飢同坐監過个。
Li̍t-khì sîn-sâng tî-tet yá-teû se-ngìn-é yit-sên chu-thin sṳ̍t-khú e, liuk-se chhiu cho ho̍k-thù fe̍t-chá hi kûng-chhòng cho-kûng, yit-ngit cho sṳ̍p-ngi seú-sṳ̀. Se-lai-é hau tô-sṳ siông-tá, yû sṳ̍p-chṳ̂-pat-kiú vàn-m̀-chhièn ngi-sṳ̍p-se chhiu koân-ngi̍p lò-fòng è, sṳn-chṳ yû si-fûn-chṳ̂-yit ke ngìn voi pí phan káu-hìn. Kì-tên yit-sên chhiong chhai tú-kî thùng chhô-kam ko e.
還有，力奇先生看出該兜細人仔會無良善个原因，係無受到管教。從細在無管教个家庭，仰仔栽培出有用个人？故所以，kì 決定在該兜細人仔閒-liau 个禮拜日，集合起來接受宗教上心靈个淨化，這比用金錢幫助還過有好處。
Vàn-yû, Li̍t-khì sîn-sâng khon-chhut ke-teû se-ngìn-é voi mò liòng-san ke ngiàn-yîn, he mò su-tó kón-kau. Chhiùng-se chhai mò kón-kau ke kâ-thìn, ngióng-ê châi-phì-chhut yû-yung ke ngìn? Ku-só-yî, kì kiat-thin chhai ke-teû se-ngìn-é hàn-liau ke lî-pai-ngit, si̍p-ha̍p-hí-lòi chiap-su chûng-kau-song sîm-lìn ke chhin-fa, yá pí yung kîm-chhièn pông-chhu vàn ko-yû hó-chhu.
Kì 先用一息錢租借灶下同桌凳，又得到幾儕家長个答應，又送東西、分糖仔，有十過儕細人仔來 è。第一日个功課係：面同手洗清淨，頭-nà-毛梳靚靚。
Kì siên yung yit-sit chhièn chû-chia cho-hâ thùng chok-ten, yu tet-tó kí-sà kâ-chóng ke tap-yin, yu sung tûng-sî、pûn thòng-é, yû sṳ̍p-ko-sà se-ngìn-é lòi-è. Thi yit ngit ke kûng-kho he: mien thùng sú sé chhîn-chhiang, theù-nà-mô sṳ̂ chiâng-chiâng.
過後，力奇先生將 kì 个計畫工作同葛慈理夫人講，葛夫人分 kì-等搬去一間盡闊个屋仔，分力奇先生做得在這成立第一个主日學校。一開始，kì 淨收細賴仔，過後，細妹仔 me 來參加。
Ko-heu, Li̍t-khì sîn-sâng chiông kì ke ki-va̍k kûng-chok thùng Kot-chhṳ̀-lî fû-ngìn kóng, Kot-fû-ngìn pûn kì-tên pân-hi yit-kiân chhin-fat ke vuk-é, pûn Li̍t-khì sîn-sâng cho-tet chhai yá chṳ̀n-li̍p thi-yit-ke Chú-ngit ho̍k-káu. Yit khôi-sṳ́, kì chhiang sû se-lai-é, ko-heu, se-moi-é me lòi chhâm-kâ.
每禮拜朝晨，力奇先生个朋友看到 kì 帶等一陣著舊舊爛爛个細人仔，去葛夫人屋家，就取笑 kì 講：「這係力奇先生个窮苦兒童學校。」過後，逐个人發夢也想毋到這「窮苦兒童學校」影響全世界。
Mî lî-pai cheû-sṳ̀n, Li̍t-khì sîn-sâng ke phèn-yû khon-tó kì tai-tén yit-chhṳn chok khiu-khiu-lan-lan ke se-ngìn-é, hi Kot- fû-ngìn vuk-khâ, chhiu chhí-seu kì kóng:「Yá-he Li̍t-khì sîn-sâng ke khiùng-khú yì-thùng ho̍k-káu.」ko-heu, tak-ke-ngìn pot-mung ya sióng-m̀-tó yá「khiùng-khú yì-thùng-ho̍k-káu」yáng-hióng chhiòn-sṳ-kiài.
因為力奇先生个努力同宣傳，英國在1785年就有25萬兒童參加主日學。現下，全世界有千千萬萬个細人仔上主日學校。這做得講，係神藉羅拔．力奇先生个手所造成个果子。
Yîn-vi Li̍t-khì sîn-sâng ke nú-li̍t thùng siên-chhòn, Yîn-koet chhai 1785-nggián chhiu-yû 25-van yì-thùng chhâm-kâ Chú-ngit-ho̍k. Hian-ha, chhiòn-sṳ-kiai yû chhiên-chhiên-van-van ke se-ngìn-é song Chú-ngit-ho̍k-káu. Yá cho-tet kóng, he Sṳ̀n chia Lò-pak Li̍t-khì sîn-sâng ke sú só chho-sṳ̀n ke kó-chṳ́.
「該流等目汁、帶種子出去委種个人，轉來个時會歡喜唱歌、攬禾捆入門！」（詩篇126篇6節）
「Ke liù-tén muk-chṳp、tai chúng-chṳ́ chhut-hi ye-chúng ke ngìn, chón-lòi ke-sṳ̀ voi fôn-hí chhong-kô、nám vò-khún ngi̍p-mùn! 」(Sṳ̂-phiên 126-phiên 6-chiet)
註解：
臨暗頭：黃昏 羅拔．力奇先生：Mr. Robert Raikes 1735～1811，英國人，主日學 ê 創辦人。 邋-ka̍p：髒兮兮 了肖个話：髒話 細賴仔：男生 還毋前：還沒 會畀：會被
