Chhiáⁿ an-chong NunitoPOJ jī-hêng, phòe-ha̍p Firefox Browser lâi tha̍k.
請安裝NunitoPOJ字型，配合Firefox瀏覽器來讀
Chok-chiá: Tēⁿ Ngá-î
1979.12.10. Hit-sî góa tha̍k Ko-hiông Lú-tiong ko-jī. Hit-mê goán ha̍k-hāu hū-kīn hoat-seng Bí-lē-tó Sū-kiāⁿ, kā góa ê Tâi-oân ì-sek chò-chi̍t-ē kiò-cheng-sîn, mā tì-kàu góa ê jîn-seng thiat-té kái-piàn, lō͘-bóe-chhiú kiâⁿ ǹg bó-gí ho̍k-chín ê lō͘-chām. Kàu tāi-ha̍k sî-kî, tû-khì chèng-tī-te̍k ê jīn-tông í-gōa, góa koh khat-bōng tī gí-giân, bûn-hòa chân-bīn hâm Tâi-oân thó͘-tē kiàn-li̍p koh-khah chhin-bi̍t, chhim-thàu ê liân-hē. Siâng-sî, góa jú-lâi-jú bô siuⁿ-beh iōng “kok-gí” lâi chhòng-chok, eng-kai kóng, bē-giàn koh kóng Hôa-gí, siá Hôa-bûn ah.
Hông chheng-chò “kok-gí” ê Hôa-gí chiū-sī Tâi-oân gín-á chū-sè-hàn hông kiông-pek khì o̍h ê si̍t-bîn-gí. Kok-bîn-tóng chèng-koân ngē kā Hôa-gí ê gí-im, gí-hoat, gí-ì koàn-ji̍p-khì góa ê thâu-khak-lāi, thang chhú-tāi, sīm-chì thāu-sí góa ê bó-gí, iā thang hō͘ Hôa-gí cháiⁿ-chè góa ê su-ûi hâm lōe-hâm, sòa hō͘ góa choân-jiân hâng-ho̍k tī si̍t-bîn-chiá ê ì-sek hêng-thài hâm gí-bûn pà-koân ē-bīn. Taⁿ sán-seng bó-gí ì-sek liáu-āu, góa ǹg-bāng thang iōng ka-kī ê bó-gí lâi chhòng-chok. Tiō chún khò-sè Hôa-gí khah iông-ī tit-tio̍h miâ-siaⁿ, tē-ūi, lī-ek, m̄-koh án-ni-siⁿ téng-î pang-chō͘ si̍t-bîn-chiá ê pà-koân kèng-ka chòng-tāi, soah hāi Tâi-oân-lâng ê bó-gí jú soe-bî, sīm-chì bia̍t-bông–khì, káⁿ-m̄-sī lûn-lo̍h chò hāi-sí ka-kī bó-gí ê chōe-jîn, ū siáⁿ-mi̍h thang-hó chhia-iāⁿ, hoaⁿ-hí–ê neh?
Iáu-m̄-koh, sui-jiân tī chhù–nih góa lóng kóng Tâi-gí, hòng-chhiáⁿ ta̍k-ê lóng o-ló góa ê Tâi-gí kóng kah chiâⁿ liú-lia̍h, kàu chiaⁿ-si̍t beh lo̍h-pit, soah m̄-chai beh án-chóaⁿ-iūⁿ siá. Siūⁿ kui-po͘-kú, bián-kióng iōng Hàn-jī tàu 1, 2 siú si, sīm-chì iā bat tâu-kó, khan–chhut-lâi, chóng–sī si̍t-chāi siuⁿ liáu-kang, chin oh siá, m̄-chiah siá bô chi̍t-sut-á chiū thêng-khùn kúi-ā goe̍h-ji̍t.
Tāi-ha̍k teh-beh chhut-gia̍p hit-ê joa̍h–lâng, góa khì pài-hóng chū-le̍k gián-kiú Tâi-gí ê bîn-kan ha̍k-chiá Khó͘ Sêng-chiong（許成章）sian-seⁿ, kā i chhéng-kàu Tâi-gí. Ē-kì-tit Khó͘–sian-seⁿ in tau chiū tī Bí-lē-tó Sū-kiāⁿ hiān-tiûⁿ, Tāi-káng-po͘ Sūi-siâⁿ（瑞城）bú-thiaⁿ ê āu-piah-bīn. Kàu-tī in tau tio̍h-ài peh kúi-ā-chàn lâu-thui chiah kàu i ê “chheh-pâng”, lāi-bīn ê piah hoán-n̂g, kui-keng tún i kú-nî siu-chi̍p–lâi ê chu-liāu, ū tām-po̍h-á ut-joa̍h ê chhàu-phú-bí. Chóng-sī tī chin, thâu-mn̂g hoán-pe̍h, sán-hiuⁿ sè-lia̍p-chí ê Khó͘–sian-seⁿ hui-siông an-jiân chū-chāi. I gián-kiù “Tâi-oân Hàn-gí” chhut-sin, m̄-koh chho͘-kìⁿ-bīn soah the̍h chi̍t-pún Kam Ûi-lîm ê “Ē-mn̂g-im Sin Jī-tián”（Kam jī-tián）kiò góa tha̍k-khòaⁿ-māi. Kàu hit-tia̍p góa chiah chai, goân-lâi Tâi-gí iā ē-tàng iōng Lô-má-jī lâi piáu-ta̍t! Sui-jiân ì-gōa, m̄-koh put-chí-á kiaⁿ-hí, siūⁿ-kóng nā o̍h-ē-hiáu, chiū bián koh hō͘ Tiong-kok Hàn-jī khan-chè sok-pa̍k, lī Tiong-kok jú hn̄g ah.
Góa kā Kam jī-tián hian-hian leh, kò-pia̍t sû-lūi ê ho͘-im hâm siaⁿ-tiāu sui-bóng ū châi-tiāu lí-kái, m̄-kú piàn-tiāu tiō sa-bô-cháng–ah. Che tú-hó sī Tâi-gí ê cheng-hôa tè-kài. Tio̍h tán kah 1996 nî góa tòe Tēⁿ Jî-gio̍k bo̍k-su o̍h Tâi-gí-bûn siá-chok, piàn-tiāu hong-bīn ê gî-lān chiah choân-jiân tháu-kái.
Thèng-hāu góa ê Pe̍h-ōe-jī kēng-ka se̍k-liān liáu-āu, chiū jú ē-tàng chū-chāi ūn-iōng Tâi-gí lâi su-siá, chhòng-chok, bián koh hō͘ Hàn-jī “páng-phiò”, sòa thé-kak-tio̍h ka-kī ê lêng-hûn tit-tio̍h ke̍k-tōa ê tháu-pàng hâm chū-iû. Chiong si̍t-bîn chèng-koân kā góa pak-toa̍t ê bó-gí-koân khoe-ho̍k tó-tńg, kā hông koah-lī ê bó-gí koh ha̍k-si̍p tó-tńg, chiū-sī khoe-ho̍k chò chi̍t-ê Tâi-oân-lâng ê chun-giâm, teh chìn-hêng chū-ngó͘ khì-si̍t-bîn (self-decolonizing).
Sòa-chiap kúi-ā-cha̍p-tang, góa koh siat-hoat khì tha̍k Tâi-oân gí-giân, bûn-hòa siong-koan ê gián-kiù-só͘. Chit tiong-kan, chhin-lâng in-ūi bô liáu-kái, soah tùi góa khòaⁿ-khin, gō͘-hōe, āu–lâi in-ūi phok-sū ha̍k-ūi ê “kng-khoân” hâm sî-sè ián-piàn, in ê thài-tō͘ chiah chiām-chiām bô koh hiah hū-bīn.
Chit-má Tâi-oân bó-gí, pau-koat Tâi-gí, lóng bīn-tùi tn̄g-kin ê gûi-ki. Góa kā ha̍k-seng kóng, nā chim-chiok siūⁿ–kòe, iû-goân jīn-tēng Tâi-oân bó-gí, Tâi-gí, he̍k-chiá Tâi-oân gián-kiù sī lán ê koat-te̍k, án-ne chit-tiâu lō͘ khah khó͘ mā ài kā kiâⁿ–lo̍h-khì, m̄-thang kiaⁿ lâng chhiò. Kian-chhî kóng Tâi-gí, siá Tâi-gí sī chi̍t-chióng ióng-khì ê piáu-hiān, iā thong-kòe chit-iūⁿ ê si̍t-chè hêng-tōng kā Tâi-gí phah-tat, thoân-sêng–lo̍h-khì.
Siâng-sî, góa mā kā ha̍k-seng kó͘-lē, chhian-bān m̄-thang khòaⁿ ka-kī bô-tiám. Sui-jiân lán m̄ pí chèng-hú ê khoân-sè, iā bô-hoat-tō͘ chi̍t-sî-te̍k chiū hoan-choán chèng-chhek, chóng–sī lán iáu thang khan-kà seng-khu-piⁿ ê sī-sè, éng-hióng chiū-kīn ê chhin-lâng, pêng-iú hâm chhù-piⁿ thâu-bóe. Chì-chió lán iáu thang thè gín-á êng-chō chi̍t-ê kóng bó-gí ê ka-têng khong-kan, sīm-chì chhoàn-liân chi̍t-ê bó-gí ê sió-hêng siā-khu. Hi-pek-lâi-gí ê ho̍k-chín káⁿ-m̄-sī tùi kò-jîn, ka-têng, siā-khu….chi̍t-pō͘ chi̍t-pō͘ thoàⁿ–khui–ê? Kā Hi-pek-lâi-gí chit-ê chá-chêng sí-sit ê gí-giân kiù-oa̍h têng-thâu-siⁿ, ū-iáⁿ sī Siōng-tè ê kî-chek, thong-kòe Iû-thài-lâng bó-gí ūn-tōng-chiá ê koat-chì hâm ló͘-le̍k lâi tit-chiâⁿ–ê. Ǹg-bāng Tâi-oân-lâng ê bó-gí iā thang chhin-chhiūⁿ án-ne têng-thâu puh-íⁿ, kiāⁿ-châng, tī Tâi-oân lán chit-tè bí-lē ê tó-sū chó͘-kok, tiông-sin thián-khui ām koh chheⁿ-chhùi ê ìm-ńg.
