Chhiáⁿ an-chong NunitoPOJ jī-hêng, phòe-ha̍p Firefox Browser lâi tha̍k.
請安裝NunitoPOJ字型，配合Firefox瀏覽器來讀
◎Lîm Jū-jîn
Tâi-oân-lâng í-keng si̍p-kòan tī 4-goe̍h chhe 5 Chheng-bêng-cheh chêng-āu pōe-bōng. Lán ná liáu-kái Chheng-bêng-cheh ê khí-goân, chiū ē kám-kak chit-ê ji̍t-chí kap Tâi-oân ê khì-hāu, bûn-hòa kap le̍k-sú oân-choân bô koan-hē. Góa jīn-ûi 2 goe̍h 28 koh khah sek-ha̍p chò Tâi-oân-lâng ê Pōe-bōng-cheh.
Chheng-bêng-cheh ê iû-lâi
Thoân-soat Chhun-chhiu sî-tāi, Chìn-kok hoat-seng lāi-loān, Chìn Hiàn-kong ê kiáⁿ Têng-ní siū-tio̍h hām-hāi, liû-bông chāi-gōa. Liû-bông kî-kan, Têng-ní siông-siông chia̍h bōe pá. Ū chi̍t-pái, Têng-ní chi̍t-phâng-lâng liû-bông kàu Ūi-kok kéng-lāi, niû-si̍t chia̍h oân, chèng-lâng iau kah tòng-bōe-tiâu. Kài Chú-thui tùi ka-kī tōa-thúi koah-lo̍h chi̍t-tè bah, chú hō͘ Têng-ní chia̍h. Têng-ní chai liáu-āu chin kám-tōng, lâu ba̍k-sái kám-siā Kài Chú-thui ê tiong-sêng, jî-chhiáⁿ sêng-lo̍k nā chiong-lâi ē-tàng hôe-kok ho̍k-ūi, pit-tēng tiōng-siúⁿ i ê un-chêng.
Keng-kòe kúi-nā nî ê liû-bông, Têng-ní chiong-kî-bóe tńg-khì Chìn-kok, tī Chú-chêng 636 nî chiap-ūi, chiâⁿ-chòe Chìn Bûn-kong. Chiūⁿ-ūi āu, i tōa-siúⁿ hia-ê chìn-chêng kun-tòe i sì-kè liû-bông ê tiong-sîn. Kài Chú-thui soán-te̍k pī-sè, chhōa i ê bó-chhin ún-tūn kàu Soaⁿ-sai kéng-lāi ê Mî-soaⁿ. Chìn Bûn-kong siūⁿ-khí Kài Chú-thui ê kong-lô, phài lâng chhiau-chhōe i, beh chhiáⁿ i chhut-lâi chò-koaⁿ. Kài Chú-thui kian-koat m̄-goān chhut–lâi. Chìn Bûn-kong siūⁿ-kóng pàng-hóe sio-soaⁿ ē-tàng pek Kài Chú-thui chhut-lâi, chiū hā-lēng sio Mî-soaⁿ. Kài Chú-thui kam-goān sí mā m̄ chhut–lâi, kap i ê bó-chhin phō tī chi̍t-châng tōa-chhiū sio-sí. Chìn Bûn-kong thiaⁿ-tio̍h hui-siông hiō-hóe. Ūi-tio̍h kì-liām Kài Chú-thui ê tiong-gī, Chìn Bûn-kong hā-lēng kā chit-ji̍t tēng chòe Kìm-hóe-cheh, kìm-chí ēng hóe, kan-na ē-tàng chia̍h léng-si̍t, che chiū-sī Hân-si̍t-cheh ê iû-lâi.
Āu-lâi, Hân-si̍t-cheh kap Tiong-goân jī-cha̍p-sì chek-khì tiong tāi-piáu chhun hôe tāi-tē ê “Chheng-bêng” sio-liâm, chiām-chiām iông-ha̍p chiâⁿ-chòe kin-á-ji̍t ê Chheng-bêng-cheh.
Chheng-bêng-cheh tī Tông tè-kok (Chú-āu 618~907 nî) ê sî chèng-sek siū khak-li̍p chòe cheh-ji̍t, thê-chhiòng pōe-bōng. Tâi-oân ê Chheng-bêng-cheh koàn-sio̍k sī tòe Hàn-jîn î-bîn lâi–ê. Tâi-oân siōng-chá ê Hàn-jîn î-bîn sī Bêng tè-kok bóe-nî (17 sè-kí), te̍k-pia̍t sī Tēⁿ Sêng-kong tī 1662 nî kong-ji̍p Tâi-oân í-āu, tōa-liōng Hok-kiàn kap Kńg-tang ê î-bîn tòa-lâi Tiong-goân bûn-hòa, pau-koat Chheng-bêng-cheh ê thoân-thóng. Chheng tè-kok thóng-tī Tâi-oân sê î-kî (1683~1895 nî), Chheng-bêng-cheh í-keng sī Tâi-oân Hàn-jîn siā-hōe ê tiōng-iàu cheh-ji̍t.
1895 kàu 1945 nî, Ji̍t-pún chèng-hú thóng-tī Tâi-oân, tī Tâi-oân chhui-hêng “hông-bîn-hòa” chèng-chhek, beh siah-jio̍k Hàn-jîn thoân-thóng bûn-hòa, pau-koat hān-chè pō͘-hūn cheh-ji̍t oa̍h-tāng. Chheng-bêng-cheh chiâⁿ-chòe bîn-kan si̍p-koàn, kè-sio̍k tī Tâi-oân bîn-kan iân-sio̍k. Ji̍t-pún tông-kio̍k sui-jiân bô chèng-sek sêng-jīn Chheng-bêng-cheh sī kà-kî, iā bô-hoat-tō͘ oân-choân kìm-chí chit-ê thoân-thóng.
1945 nî, Tiong-kok Kok-bîn-tóng Chèng-hú chiap-siu Tâi-oân, Chheng-bêng-cheh ū kong-khai kap chèng-sek ê tē-ūi. Te̍k-pia̍t sī 1949 nî Kok-bîn-tóng Chèng-hú tùi Tiong-kok thiat-thè lâi Tâi-oân, tōa-liōng î-bîn tòa-lâi koh-khah chē ê Hàn-cho̍k cheh-ji̍t bûn-hòa. Chheng-bêng-cheh chiām-chiām hǒng lia̍t-ji̍p koaⁿ-hong cheh-ji̍t thê-hē. 1972 nî, Tâi-oân chèng-hú chèng-sek chiong Chheng-bêng-cheh tēng chòe hoat-tēng kà-kî, pēng iân-sio̍k kàu taⁿ.
1975 nî 4 goe̍h chhe 5, Chiúⁿ Kài-chio̍h kòe-sin. Lī-iōng sî-kan siōng ê khá-ha̍p, tng-sî ê chèng-hú kā Chheng-bêng-cheh kap tō-liām Chiúⁿ Kài-chio̍ kiat-ha̍p khí–lâi, chit-ji̍t koh pī tēng chòe “Chiúⁿ-kong kòe-sin kì-liām-ji̍t”. Chit-chióng ê kiat-ha̍p hō͘ Chheng-bêng-cheh chit-ê ji̍t-chí ka-siōng chi̍t-kóa bô-chheng-bô-chhó ê ì-gī.
Koah ka-kī ê bah hō͘ chú lâng chia̍h, chit-chióng tāi-chì tī bîn-chú siā-hōe sī bô-hoat-tō͘ lí-kái ê hàm-sū. M̄-ta̍t-ti̍t kèng-phòe he̍k-chiá sī kì-liām. Chheng-bêng sī bô chûn-chāi tī Tâi-oân ê cheh-khì. Koh ka-siōng tùi Tâi-oân kong-kò chhiong-boán cheng-gī ê Chiúⁿ Kài-chio̍h kòe-sin kì-liām-ji̍t, siat-tēng tī 4 goe̍h chhe 5 Chheng-bêng-cheh pôe-bōng, tùi Tâi-oân-lâng oân-choân bô sek-ha̍p.
228 sī lán ê Pōe-bōng-cheh
2 goe̍h 28 tùi Tâi-oân-lâng lâi-kóng, sī nn̄g-ê pi-kio̍k-sèng sū-kiāⁿ ê kau-hōe-tiám. Siú-sian sī 1947 nî ê 228 Sū-kiāⁿ. 1947 nî 2 goe̍h 27 Tâi-pak chi̍t-miâ chhâ sū-hun ê Choan-bōe-kio̍k jîn-goân kap bōe hun ê Lîm Kang-māi hoat-seng chhiong-tu̍t. Siūⁿ-bōe-kàu gō͘-siong tio̍h khòaⁿ-nāu-jia̍t ê bîn-chiòng. Chit-kiāⁿ sū kek-khí bîn-chiòng ê hún-nō͘. Keh-ji̍t, bîn-chiòng chiūⁿ-ke khòng-gī, iàu-kiû chèng-hú chhú-hoa̍t hiong-chhiú. Tng-sî ê Tâi-oân-séng Hêng-chèng Tiúⁿ-koaⁿ ê ūi-peng kèng-jiân ti̍t-chiap khui-chhèng tìn-ap, chō-sêng chin-chōe sí-siong. Sū-kiāⁿ chin kín chiū thoân-kàu choân Tâi-oân. Ián-piàn chò Tâi-oân bîn-chiòng tùi Tiong-kok Kok-bîn-tóng Chèng-hú thóng-tī ê put-boán. Tiong-kok Tiong-kok Kok-bîn-tóng chèng-hú phài peng tìn-ap, chē-chē siā-hōe cheng-eng, tì-sek-hūn-chú kap pêng-bîn siū-lia̍h, sit-chong sīm-chì chhèng-koat, ū kúi-nā bān lâng sí-bông. 1949 nî, Tiong-kok Tiong-kok Kok-bîn-tóng chèng-hú soan-pò͘ kài-giâm, 1987 nî chiah kái-giâm.
228 Sū-kiāⁿ tùi Tâi-oân-lâng ê éng-hióng sī hok-cha̍p–ê. I sī pi-kio̍k, iā-sī choán-piàn ê khí-tiám. Bīn-tùi beh chiong Tâi-oân-lâng sé-náu chòe Tiong-kok-lâng ê Kok-bîn-tóng, Tâi-oân-lâng khai-sí hoán-khòng, tiōng-sī chèng-tī chham-ú. Chòe-āu thui-tōng Tâi-oân tùi ui-khoân kiâⁿ-hiòng bîn-chú.
Lēng-gōa, sī hoat-seng tī 1980 nî 2 goe̍h 28 Lîm Gī-hiông sian-seⁿ in tau ê bia̍t-mn̂g hoeh-àn. Lîm Gī-hiông sī Tâi-oân bîn-chú ūn-tōng ê tiōng-iàu jîn-bu̍t. I bat tam-jīm Tâi-oân-séng Gī-hōe gī-goân. I in-ūi chham-ka 1979 nî ê Bí-lē-tó Sū-kiāⁿ siū Kok-bîn-tóng Chèng-hú í “poān-loān-chōe” lia̍h ji̍p-kaⁿ, koaiⁿ tī Kéng-bí Kun-hoat Khàn-siú-só͘.
1980 nî 2 goe̍h 28, tī Bí-lē-tó Sū-kiāⁿ kun-sū sím-phoàⁿ kî-kan, Lîm Gī-hiông ê Tâi-pak khiā-ke siū-tio̍h put-bêng jîn-sū chhim-ji̍p. I ê la̍k-cha̍p-hòe bó-chhin Iû A-bē kap chhit-hòe siang-siⁿ cha-bó͘-kiáⁿ Lîm Liāng-kūn kap Lîm Têng-kūn pī chhì-sat sí-bông, káu-hòe tióng-lú Lîm Hoān-kūn sin siū tāng-siong hēng-ūn oa̍h-lo̍h–lâi. Chit-ê àn-kiāⁿ kàu-taⁿ iá-bōe phò-àn. Lîm Gī-hiông tau ê bia̍t-mn̂g hoeh-àn m̄-nā sī chi̍t-ê ka-têng ê pi-kio̍k, tùi Tâi-oân siā-hōe ê éng-hióng mā chiâⁿ tōa, koh chi̍t-pài kiông-hòa Tâi-oân-lâng tùi ui-khoân thóng-tī ê put-boán, hoàn-chhéⁿ Tâi-oân-lâng tùi chū-iû, chèng-gī kap jîn-koân ê khat-bōng. Tông-sî iā kiông-hòa tóng-gōa ūn-tōng ê thoân-kiat, ín-hoat kok-chè siā-hōe tùi Tâi-oân jîn-koân ê koan-sim. Nā chiong 2 goe̍h 28 tēng-chòe Pōe-bōng-cheh, tī bián-hoâi chó͘-sian ê tông-sî ē-tàng kì-liām tio̍h Tâi-oân chū-iû bîn-chú-hòa kòe-thêng tiong hi-seng ê sian-jîn. An-ne kám-sī kèng-ka ū ì-gī?
Chheng-bêng-cheh pōe-bōng tī Tâi-oân í-keng ū chin-kú ê le̍k-sú. Kái-piàn ta̍k-ke tn̂g-kú ê si̍p-koán khak-si̍t bô iông-ī. Lán thang tùi ka-kī ê ka-cho̍k chò-khí, chiong pōe-bōng thê-chá kàu 2 goe̍h 28. Hī-bōng bô-kú ê chiong-lâi thang hêng-sêng kiōng-sek. Chiong 2 goe̍h 28 kui-tēng chòe lán Tâi-oân-lâng choân-sio̍k ê Pōe-bōng-cheh. Chiâⁿ-chòe chi̍t-ê kiat-ha̍p Tâi-oân le̍k-sú sin ê thoân-thóng.
