飛機菜 Hui-ki Chhài

(請安裝Taigi Unicode字形,配合Firefox瀏覽器來讀)

口述:林道生。整理:姚志龍

頭一擺聽著「飛機菜」,是讀研究所 ê 時,張屏生老師提起這件事;日本南向進攻以前,一定先派人類學家、語言學家佮戰略專家,對當地做詳細 ê 研究、評估。戰爭糧草補給是足重要 ê 後備支援,當部隊欲去某一个地區 ê 時,會先派飛機去部隊準備欲進攻、行軍 ê 路線,掖「飛機菜」ê 種子。因為這款種子真臭賤,免成月日就發甲真茂盛,予日本兵佇戰爭中,沿路有青菜通食,現在大部分 ê 少年家毋捌聽過,較年長 ê 蹛佇庄跤 ê 加減知影、嘛捌食過。

飛機菜也叫做山苳蒿仔,佮平地 ê 苳蒿仔差不多仝款氣味,苳蒿仔有人叫做拍某菜,看是一大堆,煮煮咧賰一屑屑仔。飛機菜佇關仔嶺、台東、花蓮港……,台灣真濟山區,排佇小餐廳店面,菜擔仔也有咧賣。目前台東路邊 ê 小食部攏知影飛機菜,佇花蓮港叫做山苳蒿。現子時高雄市「微風有機市集」時常會看著擔仔排「飛機菜」咧賣。電視若報導登山隊迷路佇山內,有時救援傷慢到,煞有人枵死。這款情形,原住民會感覺真奇怪,這是無可能發生 ê,因為山內有足濟植物、野生動物,根本無應該枵著。

日本明治時代,我佇花蓮港八螺仔公學校讀冊。老師利用體育課𤆬所有 ê 學生仔,去八螺仔線溪遐挽飛機菜 ê 種子。阮也捌挽日本國無塊看 ê 蓖麻子,對台灣收集掙油予日本軍機使用。當時受徵召 ê 原住民叫做義勇軍,原住民佇山區走跳真內行,一支番刀夯咧就活甲真好勢,自細漢褪赤跤佇山頂、佇溪仔邊石頭堆頂走傱,跤底皮練甲加足厚,親像有刺的刺莧仔直接踏過攏無礙著。台灣人受徵召叫「軍夫」,軍夫是咧擔物件、搬軍用品、做雜差仔……,日本人知影,台灣人較𠢕變巧,佇前線若分銃予 in,真驚台灣人共銃頭越倒反,代誌 tō 大條咧。

Thâu-chi̍t-pái thiaⁿ tio̍h “Hui-ki chhài”, sī tha̍k gián-kiù-só͘ ê sî, Tiuⁿ Pîn-seng lāu-su thê-khí chit-kiāⁿ sū; Ji̍t-pún lâm-hiòng chìn-kong í-chêng, it-tēng seng phài jîn-lūi ha̍k-ka, gí-giân ha̍k-ka kap chiàn-lio̍k choan-ka, tùi tong-tē chò siông-sè ê gián-kiù, phêng-ko͘. Chiàn-cheng niû-chháu pó͘-kip sī chiok tiōng-iàu ê āu-pī chi-oān, tng pō͘-tūi beh khì bó͘ chi̍t-ê tē-khu ê sî, ē seng phài hui-ki khì pō͘-tūi chún-pī beh chìn-kong, hêng-kun ê lō͘-soàⁿ, iā “Hui-ki chhài” ê chéng-chí. In-ūi chit-khoán chéng-chí chin chhàu-chiān, bián chiaⁿ goe̍h-ji̍t chiū hoat kah chin bō͘-sēng, hō͘ Ji̍t-pún-peng tī chiàn-cheng tiong, iân-lō͘ ū chhiⁿ-chhài thang chia̍h, hiān-chāi tāi-pō͘-hūn ê siàu-liân-ke m̄-bat thiaⁿ kòe, khah nî-tióng–ê tòa tī chng-kha–ê ke-kiám chai-iáⁿ mā bat chia̍h–kòe.

“Hui-ki chhài” iā kiò chò “Soaⁿ tang-o-á”, kap pêⁿ-tē ê “Tang-o-á” chha-put-to kāng-khoán khì-bī, “Tang-o-á” ū lâng kiò chò “Phah-bó͘-chhài”, khòaⁿ sī chi̍t-tōa-tui, chú-chú–leh chhun chi̍t-sut-sut-á. “Hui-ki chhài” tī Koan-á-niá, Tâi-tang, Hoe-liân-káng…, Tâi-oân chin chē soaⁿ-khu, pâi tī sió-chhan-thiaⁿ ê tiàm-bīn, chhài-tàⁿ-á iā-ū leh bē. Bo̍k-chiân Tâi-tang lō͘-piⁿ ê sió-chia̍h-pō͘ lóng chai-iáⁿ “Hui-ki-chhài”, tī Hoe-liân-káng kiò-chò “Soaⁿ-tang-o”. Hiān-chú-sî Ko-hiông-chhī “Bî-hong iú-ki chhī-chi̍p” sî-siông ē khoàⁿ tio̍h tàⁿ-á pâi “Hui-ki chhài” leh bē. Tiān-sī nā pò-tō teng-san-tūi bê-lō͘ tī soaⁿ-lāi, ū-sî kiù-oān siuⁿ bān kàu, soah ū lâng iau–sí. Chit-khoán chêng-hêng, goân-chū-bîn ē kám-kak chin kî-koài, che sī bô khó-lêng hoat-seng–ê, in-ūi soaⁿ-lāi ū chiok chē si̍t-bu̍t, iá-seng tōng-bu̍t, kin-pún bô eng-kai iau–tio̍h.

Ji̍t-pún Bêng-tī sî-tāi, góa tī Hoe-liân-káng “Pat-lê-á Kong-ha̍k-hāu” tha̍k chheh. Lāu-su lī-iōng thé-io̍k khò chhōa só͘-ū ê ha̍k-seng-á, khì Pat-lê-á sóaⁿ khe hia bán Hui-ki-chhài ê chéng-chí. Goán iā bat bán Ji̍t-pún-kok bô tè khòaⁿ ê pi-môa-chí, tùi Tâi-oân siu-chi̍p chiⁿ iû hō͘ Ji̍t-pún kun-ki sú-iōng. Tong-sî siū cheng-tiàu ê goân-chū-bîn kiò chò “Gī-ióng-kun”, goân-chū-bîn tī soaⁿ-khu cháu-thiàu chin lāi-hâng, chi̍t-ki hoan-to giâ leh chiū oa̍h kah chin hó-sè, chū sè-hàn thǹg-chhiah-kha tī soaⁿ téng, tī khe-á piⁿ chio̍h-thâu tui téng cháu-chông, kha-té-phôe liān kah ke chiok kāu, chhin-chhiūⁿ ū chhì ê “Chhì-hēng-á” ti̍t-chiap ta̍h kòe lóng bô gāi–tio̍h. Tâi-oân-lâng siū cheng-tiàu kiò “Kun-hu” kun-hu sī leh taⁿ mi̍h-kiāⁿ, poaⁿ kun-iōng-phín, chò cha̍p-chhe-á…, Ji̍t-pún-lâng chai-iáⁿ, Tâi-oân-lâng khah gâu piàn-khiàu, tī chêng-soàⁿ nā pun chhèng hō͘ in, chin kiaⁿ Tâi-oân-lâng kā chhèng-thâu oa̍t tò-péng, tāi-chì tō tōa-tiâu–leh.

註:飛機菜(hui-ki-chhài):昭和草、山苳蒿仔(soaⁿ-tang-o-á)。公學校:戰爭的時改名做「公學校」台灣囡仔讀的學校,日本人讀「小學(sió-ha̍k)」,原住民讀「番童教育所」。掙油:chiⁿ-iû,榨油。刺莧仔(chhì-hēng-á, hēng-chhài):屬野菜。

廣告/聖經充滿我-經文填充本

我有話要說